dagje touren

Het is allemaal deel van een experiment. En het is niet saai, integenstelling tot de meeste psycholinguistisch tests op ons instituut die bestaan uit het drukken op een spatiebar danwel rood of groen knopje bij het aanschouwen van een woord op een computerscherm. Ik heb een bemo gehuurd waar we met een elftal en bestuurder volgens Nederlandse gewoontes maar net in passen. Prima dus naar Balinese maatstaven. We gaan een dagje touren. Ik wil graag weten hoe de doven op verre afstand verwijzen naar locaties in het dorp. Normaliter gebeurt dit met wijsgebaren, maar vanaf zover is het lastig differentieren. Probeer maar eens net die ene specifieke krater op de maan aan te wijzen voor je geliefde. Waarschijnlijk ga je dan een andere strategie toepassen. Zoiets als: zie je die ene grote krater net rechts van het midden? Die kleine daar schuinrechts onder dus. Of misschien zoiets als: die ene die er uit ziet als een hartje. In de komende dagen ga ik ook verhalen over de excursie opnemen om te kijken hoe ze naar de locaties op de route verwijzen. We nemen ook een paar horende mensen mee, want ik wil ook graag weten of zij in hun non-verbale communicatie (wanneer ze Balinees spreken) dezelfde patronen laten zien. Data verzamelen is leuk, maar zeker weten dat ik al met al meer dan een half jaar zoet ben met de analyse ervan.
‘s Ochtends om half zeven (een half uur te vroeg) staan ze al klaar voor mijn deur. Iedereen in lange broek, schoenen en natuurlijk de nieuwe t-shirts. De vrouwen lippenstift, oorbellen en ketting. Ik ben de enige op slippers. Het is een uitgelaten boel. We rijden eerst naar Singaraja waar we de weg pal naar het Zuiden nemen richting Gitgit. Hier is een tweelingwaterval, maar de wandeling ernaar toe zou een te groot deel van de dag in beslag nemen. Op het parkeerterrein eten we dus ons ontbijt dat bestaat uit 12 ondiepe papieren puntzakjes met rijst en kleine beetjes babi guling. Een beetje krokante huid, stukje darm, lapje onderhuids vet, en de kruiden die in de buik van het gebarbecuede beest waren gestopt. Heb geleerd er verder niet over na te denken en het eerst maar eens te proeven. En het valt inderdaad mee :)
Een kop koffie en we rijden verder omhoog naar het zuiden. Wanneer we weer naar beneden rijden komen we langs de apen. Vatsige mannetjes zitten op hun kroontjes (reflectorpaaltjes langs de weg). Er zijn vrouwen met jonkies eraan vastgeklampt. En de pubers spelen in de berm en rollen stoeiend over de weg. Verderop zien we al het Bratanmeer liggen. Bij Bedugul stoppen we om een tempel binnen te gaan. Uiteraard krijgen we korting omdat we de dove mensen begeleiden op een uitje. De tempel is prachtig gelegen aan het meer, en er is gelukkig niet veel te doen. Bovendien hebben we na een week regen een stralende dag. We kiezen een plek uit om opnames te maken: geen zon in de ogen, maar ook niet te veel licht op de achtergrond want dan wordt de opname te donker. Stukje weg van het pad bij een boeddhabeeld is zeer geschikt, en maakt ook lekker authentiek filmmateriaal voor bij powerpointpresentaties. Het blijkt dat Ngarda hier ook al eerder is geweest als kind en dat toen de boot overboord ging. Dit soort persoonlijke verhalen leveren vaak niet al te geforceerde opnames op. Bovendien ben ik benieuwd of hij de ruimtelijke orientatie van de boot en de kant waarin ie omsloeg anders zou gebaren wanneer ie met zijn neus de andere kant in zit. Mijn promotor denk nog steeds van wel, ik denk eigenlijk van niet. Voor de zekerheid maak ik opnames met een extra camera ingezoomd op het gezicht zodat ik ook gedetailleerde informatie heb over blikrichting. We zullen zien…
Terug omhoog en dit keer rijden we een stuk westelijk op hoogte met uitzicht op twee andere meren: Buyan en Tamblingan. We rijden binnendoor naar Banjar, inderdaad naar de warmwaterbronnen. Een van de dove vrouwen blijkt hier gewoond te hebben tijdens haar eerste huwelijk. De vrouw achter het loket is haar ex-schoonnicht, dus zo regelen we weer een zacht prijsje. Ze vraagt aan haar hoe het met haar zoons is. (Het is de Balinese gewoonte dat na een scheiding de kinderen bij de man blijven wonen.) Vervolgens vraagt ze mij of we er straks niet even langs kunnen. Ok, als het toch dichtbij is. We lopen verder en de warmwaterbronnen blijken echt prachtig gelegen. Ze zijn heilig en uit stenen drakenkoppen komt zwavelhoudend water. Het water is behoorlijk warm, troebel en stinkt een beetje. Iedereen duikt erin en de mannen stoeien. Heb meteen de kans om mijn charmante badpak met tijgerprint uit te testen (was mijn Speedo vergeten te pakken in NL). Na het douchen blijken stijve ruggen, schouders en knieen spontaan genezen.
Zo gauw we het terrein op rijden snelt haar oudste zoon weg op zijn scooter. De ex-man van Pindu is wel blij haar te zien en ik kan wel zien wat ze in elkaar zagen. Ik kan het niet allemaal volgen, maar zijn gebaren zien er prachtig vloeiend en efficient uit. Jubril probeert met hem te kletsen, maar de communicatie loopt stuk. Kata Kolok ziet er ook echt heel anders uit dan deze variant van Indonesische Gebarentaal. Pindu’s nieuwe echtgenoot staat er quasi-nonchalant bij: stoer maar stil. Dan komt haar zoon terug en gaat naast haar zitten, maar wil eigenlijk niet praten. Pindu veegt meer dan eens een traan weg die steeds weer te voorschijn komt. Mwah, ik weet niet wat ik allemaal voel, dus laten we maar snel ergens gaan lunchen.
Het wordt sate kambing in Singaraja. De rijst is niet heel lekker, en in mijn soep drijft vlees met een honingraatstructuur. Ik kan me geen mogelijk orgaan met zo’n structuur bedenken, en heb daar eerlijk gezegd net iets te lang over nagedacht. Pinda bewaart zijn portie sate voor zijn vrouw. Wat lief, denk ik nog. We gaan nog even langs Samyong, een dove vrouw uit ons dorp die hier woont en enkele maanden terug een baby heeft gekregen. Vlakbij zit de dovenschool waar Pindu’s andere zoon verblijft. Dit keer kies ik voor de Balinese manier van nee-zeggen: ja, da’s goed dan gaan we met z’n tweeen een keertje in de verre toekomst. Ze is zichtbaar terleurgesteld, maar de rest heeft duidelijk geen zin in nog zo’n persoonlijke de-tour. En ik wil dat kind eigenljk ook niet zomaar confronteren met zijn moeder die hij 8 jaar niet gezien heeft. Terug in het dorp zie ik Pinda’s vrouw met blauw oog en buil op de kin en schrammen, en het is me ineens duidelijk wat Pinda precies goed te maken had. Al met al een beetje veel indrukken voor een dag. Een koppijntje kondigt zich aan. Doe mij maar morgen even geen mensen.