verstilling

Twee dagen geleden is een zeug van Ketut bevallen. Tien schattige zwart-met-roze, bedonsde biggetjes maar liefst. Maar de dag erna regende het zo hard dat er een van de kou is omgekomen. Het verzopen lijkje ligt op de zijkant. En ik staar naar een groepje van vijf van haar broertjes en zusjes die gezamelijk in een hoekje staan te rillen alsof het één wezen is. De mieren die zich in een spleet van de schutting bevinden hebben het op een verhuizen gezet. De mintgroene muur is bedekt met vlagen zwart die allemaal een wit ei de helft van hun eigen grootte meesjouwen. Als ik mijn hand erover zwaai deint de massa uiteen als een school vissen. Met een paar gebaren teken ik tijdelijk een mintgroen hart in de zwerm. Het is het soort verstilling waardoor je anders naar je omgeving gaat kijken. Ik kijk ‘s ochtends naar de zonsopkomst om te zien wat voor dag het worden zal. En luister naar de wind als naar een oude vriend. In gedachte speel ik met vragen waarop ik vooral een dichterlijk antwoord zou willen vinden. Vreemd, want de tijd heeft zeker niet stil gestaan!
Ik heb twee sets experimenten gedraaid die tot de klassiekers behoren van mijn onderzoeksgroep. Het een betreft een vijftien jaar oud spel waarbij de deelnemers aan een tafel zitten die in het midden gescheiden is door een rechtopstaande plank. De experimentator zet een tweetal objecten neer bij de een (bijvoorbeeld 2 powerrangers die elkaar aankijken), en die persoon moet vervolgens de ander verbaal dirigeren zijn 2 rangers hetzelfde neer te zetten. Daarbij is het belangrijk langs welke as de poppetjes staan, en welke kant ze inkijken etc. Allemaal ruimtelijke informatie die in taal moet worden uitgedrukt. Het ander betreft een geheugenexperiment waarbij mensen moeten onthouden hoe een aantal duplodieren stonden en vervolgens wordt de deelnemer 90 graden gedraaid. Je ziet bijvoorbeeld eerst van links naar rechts koe-schaap-paard, koppen naar rechts. Als je dan vervolgens de andere kant in kijkt zijn er verschillende goede antwoorden om de reeks na te bouwen: gewoon vlnr koe-schaap-paard, koppen naar rechts OF vlnr paard-schaap-koe, koppen naar links. Dit laatste antwoord is namelijk correct wanneer je de reeks niet zo zeer onthouden hebt in relatie tot jezelf (jouw links en rechts), maar wanneer je onthouden hebt dat de koe in het Oosten stond, en ook al draai jijzelf 90 graden, die koe staat dan nog steeds in het Oosten. Horende Balinese kiezen vaak voor de laatste optie, want zo doen ze het in hun taal ook. Maar wat doen de dove mensen? Het leuke aan experimenteren vind ik met name dat je nooit bij voorbaat zeker weet wat mensen gaan doen, en dat er vaak verrassende dingen uitkomen.
Soms heb ik het idee dat ik ook een soort experiment ben aangegaan met mezelf. Plaats hetzelfde beestje in een andere context en kijk wat er hetzelfde blijft. Veel lijkt blijvend veranderd te zijn. Want ook terug in Nederland ben ik niet meer hetzelfde beestje. Deels omdat ik nieuwe ervaringen heb opgedaan en deels omdat ik dingen in mijn leven in Nederland anders ben gaan zien. Eigenlijk is het daarom ook geen goed experiment om achter de aard van het beestje te komen, maar wel om te zien hoe het functioneert in bepaalde situaties en zich ontwikkelt. Bovendien is het leuk ook eens verrast te worden door mezelf (als ik later maar nooit cynisch word). Er mist trouwens ook nog een objectieve Observator. Tenmiste daar ga ik voorlopig nog wel van uit.