Clans

De afgelopen 2 dagen heb ik optochten bijgewoond van de twee clans waar de doven toe behoren. De doven hebben gevraagd of ik foto’s wil maken voor hen. De festiviteiten zijn een bijzondere gebeurtenis waaraan ze graag een aandenken hebben. Ik heb moeite om Ketut helemaal te begrijpen, maar volgens mij gaat het er allemaal om dat de clans uit het dorp in keer in de vijf jaar een officieel bezoek brengen aan een andere clan. Dit gebeurt middels een enorme optocht door het dorp waarbij iedereen uit de clan (twee aan twee, min of meer hetzelfde gekleed) naar de tempel van die andere clan loopt. De voorbereidingen zijn echt indrukwekkend. De vrouwen maken zich helemaal op. Het lijkt een beetje op plaatjes van Bali maar nu hebben de vrouwen vaak een pruik met knot, blingbling in het haar en een BH met daarovereen een doorschijnend bloesje. Dit alles in knalkleuren. De mannen bereiden ondertussen een feestmaal. In groepjes is men bezig vlees te hakken met enorme krissen in hetzelfde ritme. Heel de clantempel staat vol met enorm schalen gestapeld fruit en versieringen en ander voedsel (bijvoorbeeld kippen die zijn geslacht en opgezet en gekleurd met geelwortel). Iedereen (ook ik) draagt een sarong. De hele dag klinkt eruit de luidsprekers vanalles waaronder een gong die steeds maar door gaat en bij vlagen hoor ik gambelanmuziek. In het droge seizoen staat er een behoorlijke zeewind die het allemaal nog net iets mysterieuser maakt.
Dan komt er iemand aansnellen: er zijn Nederlandsers bij Getar’s huis. Het blijkt de voorzitter van de Nederlandse Dovenassociatie, zijn vrouw, kinderen en zijn moeder (allen doof, behalve een dochtertje). De moeder is een buurvrouw van de ouders van Johan Ros (een collega op mijn stageplek). Er worden een aantal nieuwtjes uitgewisseld. Er ligt iemand uit de dovengemeenschap in coma. Hoewel je misschien in Nederland misschien wel van een dovencultuur spreekt, zijn deze mensen toch echt onmiskenbaar Hollands.
Blijkbaar heeft de Nederlandse Dovenassociatie ook plannen voor een schooltje, maar dan in Lombok. In feite zijn er meer van dit soort lokale gebarentalen in Indonesie. Dat is eigenlijk een natuurlijk gevolg van het feit dat het allemaal eilanden zijn hier die natuurlijk nog steeds relatief geisoleerd zijn (in ieder geval voor de armere bevolkingslagen). Jammer genoeg worden deze lokale gebarentalen bedreigd doordat het dovenonderwijs gebruik maakt van gesproken Bahassa en ISANDO (een soort Indonesisch ondersteund met gebaren). We vinden meteen common ground: lokale talen moeten gerespecteerd worden vindt de voorzitter.
Vervolgens vraagt hij naar het gebaar voor Bali. (Het Nederlandse gebarencentrum standaardiseert graag, een vreemde vorm van taalbeleid eigenlijk…bij dit soort dingen probeer ik me altijd in te denken hoe dat zijn met mijn taal zou gebeuren. Wat nou als ik niet meer /onsmam/ zou behoren te zeggen maar moe-der bijvoorbeeld. Het is natuurlijk raar dat Nederlandse Gebarentaal officieel erkend is maar dat dit proces gepaard is gegaan met het aan banden leggen van de variatie onder zijn gebruikers. Dat is met het Fries zeker niet gebeurd.) Ketut vindt het lastig om te antwoorden, er is wel een gebaar maar dat is pas twee jaar geleden door een sociolinguist (I Gede Marsaja) verzonnen en niemand in het dorp gebruikt het. Alle locaties worden moeiteloos aagegeven door te wijzen in een bepaalde richting. Dan vertelt de voorzitter dat dat in Nederland tot 25 jaar geleden ook nog zo was. De gebaren die voor steden zijn bedacht zijn eigenlijk pas heel recent. Ik neem me voor deze man nog eens te mailen als ik terug ben.
Dan rijden Getar, twee kleinzoons, Ketut en ik nog even naar de rivier. Dit is een heilige plek. We toeteren drie keer om de geesten toestemming te vragen. Er vliegen een soort van kleine zwaluwtjes over het water en er fladderen vlinders, het water stroomt zachtjes en wat kinderen spartelen in het water. Hier zou ik best wel lekker kunnen zitten als ik straks langere tijd in het dorp ben. We praten een beetje over vroeger, toen er nog geen weg was naar de rivier en zijn vader (nu met 95 jaar de oudste dove in het dorp) nog water moest gaan halen. Getar vraagt of de doven in Nederland soms kunnen praten omdat ze zo goed geschoold zijn.
De gambelangeluiden blijven aanwezig ook als ik ’s avonds met Ketut klets over ‘zelfstandig’ zijn (in zijn ogen een volkomen Nederlands concept). En andere culturele verschillen. Dat lucht wel op moet ik zeggen. Zijn vrouw heeft cassave gefrituurd, het smaakt een beetje als chips. Ketut zegt zijn vrouw dat ze die morgen weer moet maken. De gambelangeluiden en gezangen gaan nog tot de volgende ochtend door.