3D-taal

De afgelopen avonden heel veel bezoek gehad. Van bijna alle gezinnen krijg ik een plastic zakje vol fruit: melkbananen, rambutan, appels, mandarijntjes. In tegenstelling tot de vruchten in Nederland zijn deze vruchten wel heel vruchtbaar, de bananen hebben grove zaadlijsten en de mandarijntjes 3 pitten per bootje. Ze zijn wel heerlijk zuur (onbegrijpelijk voor Balinesen). We hangen en kletsen terwijl de kinderen over ons heen klauteren. Bij met name de peuters blijkt 3 maanden een groot verschil. Minder verlegen, veel meer kletsen. Iedereen is ook nu al verheugd over het feit dat ik er met Silent Day (heel Bali houdt zich dan stil om de geesten te foppen) dit keer wel bij kan zijn. Om precies te zijn word ik al snel na mijn aankomst naar de plaatselijke naaister geescorteerd om een blousje precies op maat te laten maken, dan komt mijn figuur beter uit. Pindu (doof) doet het woord, en ze vragen aan haar of ik wel kan horen. De naaister is knap en wachelt grappig met haar heupen. Dan zie ik pas dat ze naarbinnen gedraaide voeten heeft. Ze loopt in feite op de bovenkant van haar voeten terwijl haar tenen vrolijk naar buiten en omhoog wijzen. Het blijft me verbazen hoeveel mensen hier een afwijking hebben. En dan bedoel ik eigenlijk niet eens de doven, maar allerlei andere dingen die een genetische oorzaak lijken te hebben. Dat komt waarschijnlijk ook vanwege het feit dat mensen hier vaak met een neef of nicht, of in ieder geval iemand van hun eigen clan of dorp trouwen. Zo heeft het ook kunnen gebeuren dat er nu al generaties lang een stabiel aantal doven in het dorp is. En heel veel horende mensen dragen ook het dovengen (dat ook in Indiase dove families gevonden wordt) zonder dat het tot uitdrukking komt. Horenden koppels krijgen dus ook regelmatig een doof kind. Omdat doofheid verspreid is over alle clans, leert iedereen ook wel gebarentaal.

Met Galunggan (het Balinese nieuwjaar) is heel Bali een dag of twee vrij. ‘s Ochtends om 8 uur word ik opgehaald door Sarianti en Dadi en met ruim 25 man passen we allemaal in een roestige pick-up die maximaal in de 2e versnelling kan en naar benzine ruikt. Europeanen en babietjes mogen voorin. En dus zit ik met een heerlijk ruikend klein mensje op schoot dat al snel in slaap doemelt. We zijn met een klein half uurtje bij het zwembad. Bij de ingang van Air Sanih staat een bordje: 3,000 voor volwassenen - 1,000 voor kinderen. Er wordt direct druk onderhandeld tegen de kassiers die bedremmeld om zich heen blijven kijken. Ze doen geen enkele poging zich non-verbaal duidelijk te maken. En geen van de doven doet een poging te spreken of te schrijven (dat sommige wel een ietsiepietsie kunnen, in ieder geval cijfers). Ik bied hen 45,000 aan en dat nemen ze aan. In het zwembad zijn mensen uit ons dorp te herkennen aan het feit dat ze de doven groeten en even met hen kletsen in gebarentaal. Bij gebrek aan zwempak (toch nog iets vergeten) zwem ik in broek en t-shirt, zoals veel mensen blijken te doen. Na het zwemmen eten we wat lekkers, ik een gebarbecuede maiskolf die pittig gekruid blijkt te zijn. Ik verbaas me dat niemand mij of hen aanstaart hoewel ik mezelf zelfs oogverblinded wit vind tussen al die goudbruine mensen en al die druk gebarende mensen maken nog steeds indruk op me.
‘s Avonds treden de doven op met de Janger Kolok club (janger = Balinese dans, kolok = doof). De dans wordt begeleid door een van de mannen op een grote trom. Dan komt de rest van de mannen van achter een deur in het gemeenthuis naar buiten. Ze gaan vervolgens in een kring zitten en joelen totdat de vrouwen strak ingerold (roze met gouden sarong) naar buiten schuifelen met wapperende waaiers en plastic gouden versieringen in hun haar. Ze hebben hun gezicht strak opgemaakt. De mannen hebben ook rode t-shirts en rood gouden sarong aan en sommige ook nog extra gouden schouderstukken. Naast de trom, maken de doven ook geluiden die gek genoeg op ongeveer dezelfde toon liggen. Het optreden heeft verschillende fases, eerst vrij formeel, vervolgens wordt het steeds opzwepender met de vrouwen die de mannen plagerig met een waaier ten dans tikken, later iets dat op kung-fu lijkt, totdat uiteindelijk ik er ook weer aan geloof. Oja, en er was ook een tv-ploeg bij.
Ondertussen ben ik langzaamaan weer begonnen met de gebarentaal te oefenen (maar dat gaat vanzelf met alle sociale activiteiten), opnames te maken (dit keer ook in het naburige dorp waar ook een vijftal doven woont), en samen met Ketut begonnen aan analyses van oudere opnames (oa. spookverhalen en verhalen over de koloniale tijd) die nu helemaal vertaald zijn. Mijn interesse richt zich met name op het gebruik van de gebarenruimte wanneer mensen in letterlijke of figuurlijke zin het over ruimte hebben. Letterlijk bij routebeschrijvingen bijvoorbeeld, maar figuurlijk wanneer ze het hebben over een voorwerp dat iemand aan iemand anders geeft. Dat verplaatst dan ook van ‘locatie’. In tegenstelling tot gesproken taal kun je in gebarentaal in 3D over 3D dingen praten. Maar is dat wel altijd nodig? Het lijkt er in ieder geval op dat de gebaarders in dit dorp dat op andere manieren doen dan in de gebarentalen die tot dusver beschreven zijn. In feite missen ze de metaforische manier van over ruimte praten. Dus wanneer ze zeggen ‘Hij gaf een appel aan mij.’ dan is het alleen de woordvolgorde en niet de plaatsing van de gebaren in ruimte die informatie geeft over wie de appel aan wie gaf. Ze lossen het dus eigenlijk op een 2D manier op. Een waaromvraag is altijd moeilijk te beantwoorden, maar een van de ideeen is dat dit te maken heeft met het feit dat er zo veel horende mensen zijn die de gebarentaal gebruiken. Bijvoorbeeld doordat doven zich aan hen aanpassen, omdat zij niet zo goed kunnen gebaren. De komende tijd ga ik een aantal experimenten draaien om juist veel gesprekken met ruimtelijke taal uit te lokken. Met spelletjes waarbij de een op basis van de ander een configuratie van lego-formaat poppetjes en boompjes moet nabouwen (Men & Tree task), en ook het navertellen van filmpjes (o.a. Laurel & Hardy). Dat vergt nog wel wat voorbereiding, want ik wil onder andere een 3e camera aan het plafond hebben, zodat ik 3D informatie heb van hoe ze de gebarenruimte gebruiken. En alles moet in 1x goed lopen, want met mijn beperkte aantal proefpersonen heb ik niet veel herkansingen.

In mijn vrije tijd probeer ik nog steeds te winnen van het schaakprogramma dat zich zelfs op het laagste niveau niet laat overbluffen en lees ik in 2 weken tijd meer romans dan in Nederland in de afgelopen 2 jaar (deze week Duizend Schitterende Zonnen en Ik Omhels je met Duizend Armen). Ik wil zelf ook nog eens een roman schrijven met iets met 1000 erin.